.
Dokument pergaminowy , przechowywany jest w Archiwum Głównym Akt Dawnych w Warszawie, skan w zbiorach autora.
Pierwszy raz publikowany na stronach internetowych, dzięki uprzejmości Archiwum Akt Dawnych w Warszawie.

TOWARZYSTWO  STRZELECKIE

     Miasto Włocławek będąc od roku 1795 własnością beneficjalną biskupów kujawskich, wraz z przyległymi osadami i młynami, przez tych że biskupów na miejscu obszernych lasów erygowanymi, podległe wyłącznej ich jurysdykcji, miało różne przywileje nadania. Z ważniejszych co do treści i charakteru, na uwagę zasługuje szczególniej przywilej biskupa Włocławskiego i Pomorskiego Stanisława Karnkowskiego z dn. 7 stycznia 1577 r., świadczący jak ten światły biskup, obok nieustannej pracy w sprawach politycznych i duchownych dla dobra kraju podejmowanych, obok ustawicznego wojowania z szerzącym się wówczas protestantyzmem w Polsce, troskliwym było umoralnienie i podniesienie bytu materialnego swego rezydencjonalnego miasta.
     Oprócz niektórych dotacji na korzyść obywateli miejskich wznowił on zaniedbane przez wypadki krajowe w mieście Włocławku bractwo czyli Towarzystwo Strzeleckie, tak zwane kurkowe, w którym wielu kupców i fabrykantów z innych miast brało udział i dla których osobną w tym przywileju przepisał ordynację a to dla wprawy mieszkańców w sztukę strzelania i nabierania towarzyskiej ogłady i zręczności. Kto pierwszym celnym strzałem strąci drewnianego kogutka czyli kurka, ten przy pełnej ceremonii ogłoszony był królem strzeleckim i wolnym przez  rok od wszelkich powinności miejskich, a nadto dostawał bezpłatnie drzewo na swoje potrzeby z lasów biskupich. Termin dla tej zabawy wyznaczony był na Zielone Światki i mógł trwać nie dłużej nad dni trzy. Mylnie zatem utrzymywano jakoby tylko jedno w Krakowie istniało towarzystwo strzeleckie w Polsce.
     Podobne towarzystw strzeleckie z upoważnienia rządu przed  kilkudziesięcioma  laty zaprowadzone zostały w kraju tutejszym po samych tylko miastach fabrycznych, jako to: Łódź, Zgierzu, Pabianicach, Zduńskiej Woli, Konstantynowie i Tomaszowie, osiedlonych przez fabrykantów niemieckich.  Czy w Włocławku nie mogło by być wznowienie?  Kilka rodzajów było praw i przywilejów miast polskich, mianowicie stare teutońskie czyli niemieckie, królewsko-dworskie, szlacheckie i duchowieństwa. Wszystkie jednak z tych, jakie mi się zdarzyło czytać, znacznie różnią się od przywileju miasta Włocławka z r. 1577, który przełożony z łacińskiego, poniżej zamieszcza się.

PRZYWILEJ  MIASTA  WŁOCŁAWKA
(Przekład z łacińskiego).

     W Imię Pańskie Amen.  Ku wiecznej pamięci. My  Stanisław Karnkowski z Bożej łaski Biskup Włocławski i Pomorski, oznajmiamy wszem wobec i każdemu z osobna, komu o tym wiedzieć należy, że gdy imieniem gminy miasta naszego Włocławka proszono nas pokornie i usilnie abyśmy zarząd tego miasta, My zważywszy, że było by pożądanym aby doszło do wiecznej pamięci potomności jak liczne i wielkie mieliśmy starania o dobro poddanych nam mieszkańców, do której to troskliwości przede wszystkim pobudza nas osobliwa i trwała miłość naszego kościoła, tak iż sądzimy że udzielone przez nas miastu temu dobrodziejstwa do ozdoby samego kościoła i stolicy naszej przyczynią się ku chwale przeto Boga Wszechmocnego, po dojrzałym naszym rozważaniu, za wezwaniem do rady czcigodnego Collegium braci naszych prałatów i kanoników kościoła naszego katedralnego Włocławskiego i wyraźnym Ich przyzwoleniem, prawo czyli przywilej ten dajemy, darujemy i przyznajemy obywatelom naszym, jako dowód stałej i najszczerszej chęci naszej ozdobienia i podniesienia tego miasta, pragnąc aby świadectwem o tym przekazane była potomność.
Przywileju zaś tego w szczególności osnowa jest następująca: 
.....  Osądziliśmy wreszcie iż bardzo wielu na tym zależy, ażeby młodzież tego naszego miasta nie była bezczynna i niekarna; przeto na wniesioną do nas prośbę wznawiamy  Bractwo sztuki strzeleckiej z Kuszy,  które jako dawniej było przez poprzedników naszych ustanowione świadectwami jest stwierdzone, lecz przez czas wszystko niszczący i wskutek klęski pożaru przywilej bractwa tego dotychczas jak utrzymują zaginął, który my tu przywracamy i odnawiamy, zalecając zachować na zawsze zwyczaj, ażeby corocznie w właściwym miejscu i czasie, mianowicie podczas uroczystości Zielonych świąt, strzelano i strącono drewnianego  Kurka.  Nadto mieć chcemy i zalecamy ażeby w wspomnianym bractwie strzeleckim burmistrz z radnymi, oraz wójt z ławnikami i wszyscy kupcy uczestniczyli. Przy takowym strzelaniu burmistrz z radnymi mają być osobiście, zaprowadzić porządek miedzy strzelającymi, przy czym z urzędu swego zapobiegać kłótni i aż do końca ćwiczenia strzeleckiego pilnować spokojności. Gdyby wszakże ktoś spokojność powszechną naruszył, tego zwierzchność miejska z urzędu swego w taki sposób skarci, iż by inni przez to nauczyli się winnego urzędowi posłuszeństwa. Tego rodzaju ćwiczenia maja ukończyć się w ciągu dni trzech, dla tego iż by nie było pozoru, że młodzież zaniedbuje pracę, której się poświęca. Chcemy mieć także ażeby w miejscu strzelniczym były wystawione na widok niektóre małe podarunki ze skarbu gminnego (miejskiego) dla udzielenia ich tym którzy kurkowi drewnianemu głowę, skrzydła lub ogon obetną, ażeby w ten sposób większa wzrastała chęć młodzieży ku wprawie na przyszłość w sztuce strzelania. Kto zaś cały kadłub, czyli całego strąci koguta (kurka) ten będzie dawną nazwą Króla uczczony i przez cały rok ma być od wszelkiej daniny czynszu, podatku tak miejskiego jak grodzkiego i koronnego, oraz miarki słodowej zwolniony. Nadto będzie miał dozwoloną zwózkę drzewa na własny użytek . Zobowiązujemy jednak że owego króla aby z tytułu tych swobód swoich w niedzielę najbliższą przed świętami Zielonych świąt, wyprawił ucztę dla bractwa strzeleckiego i ofiarował klejnot srebrny celem powiększenia kurka srebrnego, pod karą dziesięciu złotych węgierskich rzetelnej wagi, które mają być bractwu strzeleckiemu nieodwołalnie wypłacone.
Ażeby zaś z upływem czasu nie powstała wątpliwość lub przeciwne rozumienie któregokolwiek artykułu postanowień naszych, przeto mieć chcemy i żądamy ażeby nasze i naszej kapituły nadania we wszystkich wyżej opisanych punktach przywileju tłumaczone były w duchu rzeczywistego znaczenia i aby były trwałe i wiekuiste. Dla tego też cokolwiek będzie obywatelom naszym i całej gminy naszego miasta Włocławka odstąpiliśmy i udzieliliśmy, pragniemy aby przez wszystkich następców naszych i każdego w szczególne uważanym było jako na wieczne czasy odstąpione, udzielone i darowane, ...   

[w:] Borucki M., Zeszyt 9, 10, 11, 12.  Włocławek - ZIEMIA KUJAWSKA.  Włocławek, Nakładem i Drukiem Hermana Neumana, w Warszawie Skład Główny u Gebethnera i Wolffa 1893, s. 295-304

...Przy odtwarzaniu imiennego składu patrycjatu Włocławka 1787/1788 uwzględniony został zatem w pierwszej kolejności skład osobowy bractwa strzeleckiego, ujęty w inwentarzu Rozrządezenia . W oparciu o ów wykaz, prowadzone było postępowanie nad odtworzeniem włocławskiego patrycjatu. Z grupą osób zrzeszonych w bractwie strzeleckim wiązał się monopol władzy w mieście. Władzę i nadzur nad bractwem pełnił burmistrz i radni miasta. W 1787 roku doszło w bractwie strzeleckim do zmian organizacyjnych, w wyniku których członkowie tegoż bractwa zostali złączeni z członkami bractwa literackiego w jedno bractwo piwowarów. Od tego czasu członkowie byłego bractwa strzeleckiego, oprócz posiadanych już przywilejów otrzymywali uprawnienia cechu piwowarów. Do bractwa mógł należeć każdy mieszkaniec miasta, jednakże wysokość wpisowego nie była czynnikiem zachęcającym. Pierwszeństwo przy wstępowaniu do bractwa mieli synowie piwowarów oraz mężowie córek lub wdów po zmarłych członkach za opłatą 50 złotych polskich. O przyjęciu do bractwa tak zwanych "obcych", roztrzygała zwierzchność miasta bądź zamku, tj. burmistrz lub biskup. Opłata wpisowa dla osób określonych mianem obcych była dwukrotnie wyższa niż dla osób uprzywilejowanych, tj. spokrewnionych z członkami cechu, i wynosiła 100 złotych polskich.
Na członków bractwa powołani być mogli wyłącznie ludzie uczciwi i wykształceni, odpowiednio do sprawowania urzędów miejskich. Bractwo strzeleckie w 1787 roku liczyło 37 osób - 22 mężczyzn i 15 kobiet, wdów po zmarłych członkach bractwa. ... 
Tabela 6. Wykaz członków bractwa strzeleckiego. Parcele i wysokość obciążeń finansowych; Bielecki Stanisław, Przychodzki Augustyn, Kiejs Marek, Skotnicki Bartłomiej, Czechowicz Józef, Koziński Michał, Wośniewicz Jan, Serowski Mikołaj, Ozimiński Stanisław, Orzażewski Tomasz, Niedzielski Ludwik, Wlekliński Józef, Królikowski Franciszek, Trzeciński Piotr, Zarembina Celina, Grekowiczowa Marianna.

Czytaj więcej : Wyznacznik zróżnicowania społecznego i majątkowego [w:] Hofman-Kupisz Joanna - Włocławek  1787 roku. Zabudowa miasta i struktura majątkowo-społeczna mieszkańców, Włocławek 2001 , s. 36-43.

SPIS  MIEJSCOWOŚCI  I  CZŁONKÓW  KURKOWYCH  BACTW  STRZELECKICH
W POLSCE [w:] Księga Jubileuszowa Bractwa Kurkowego w Poznaniu 1929

• POZNAŃ  BRACTWO KURKOWE - http://www.echostar.pl/~romulus/bk1253/

            a)  CZŁONKOWIE HONOROWI :
1. Cyryl Ratajski, prezydent m. Poznania.  
    Trwa wprowadzania danych (1-4)

            b)  CZŁONKOWIE ZARZĄDU :
5. Michałowicz Piotr, najstarszy, kupiec i przemysłowiec.
    Trwa wprowadzania danych (5-14)

           c)  KORPUS OFICERSKI :
15. TURK LEON (jubilat 25 l.) major i komendant, mistrz piekarski.
      Trwa wprowadzania danych (15-25)

           Król  Kurkowy 1929-1930
26. Różycki Franciszek, mistrz rzeźnicki.

           d)  CZŁONKOWIE CZYNNI :
27. Adamkiewicz Czesław, mistrz piekarski. 
      Trwa wprowadzania danych (27-323)

CZŁONKOWIE ;
1. Iwański Jan, przewodniczący,  rolnik.  
    Trwa wprowadzania danych (1-33)

Królami kurkowymi od roku 1919 do obecnego czasu byli:
                1919 - Nowak Wojciech
                1920 - Werwiński Roman
                1921 - Łakomecki Jan
                1922 - Ratajczak Jan
                1923 - Ratajczak Jan
                1924 - Rvtter  Józef
                1925 - Slosarczyk Franciszek
                1926 - Ślosarczyk Franciszek
                1927 - Brustman Józef
                1928 - Pawłowicz Michał
                1929 - Szulc Michał

CZŁONKOWIE :
1. Szulczyk Władysław, prezes, I starszy, dowódca odcinka kolejowego
    Trwa wprowadzania danych (1-49)

CZŁONKOWIE :
1. Ciechórski Antoni.  Trwa wprowadzania danych (1-59)

SPIS ZARZĄDÓW OD 1919 - 1929
          1919
60.  Cichowski A., prezes
61.  Kozłowski W., zast. prezesa
62.  Skrzypiński Ł., sekretarz
63.  Weinert J., zast sekretarz
64.  Ofierzyński J., Skarbnik
65.  Gogólski L., komendant
66.  Krupczyński L., zast. komendanta
67.  Weiner K., ławnik
69.  Kruszewski St., ławnik

           1920
70.  Ciachowski A., prezes
71.  Kruszewski St., zast. prezesa
72.  Skrzypiński Ł., sekretarz
73.  Weinert J., zast. sekretarza
74.  Ofierzyńsdki J., skarbnik
75.  Kolendowicz W., zast. komendanta

          1921 i 1922
Bez zmian [-]

              1923
76.  Ciachowski A., prezes
77.  Kruszewski St., zast. prezesa
78.  Weinert J., sekretarz
79.  Skrzypiński Ł., zast. sekretarza
80.  Kortz St., skarbnik
81.  Kruszczyński J., komendant
82.  Twardowski W., zast. komendanta
83.  Jarocki A., ławnik
84.  Weinert K., ławnik

        1924 i 1925
Bez zmian [-]

              1926
85.  Ciachowski A., prezes
86.  Sobański E., zast. prezesa
87.  Weinert J., sekretarz
88.  Gaciński Fel. zast. sekretarza
89.  Gogólski L., komendant
90.  Szymkowski J., zast. komendanta
91.  Kortz St. skarbnik
92.  Jarocki A., łwnik
93.  Duszyński Z., ławnik
94.  Knopczyński J., łaawnik

            1927
95.   Dąbkowski Ig., prezes
96.   Kruszewski St. zast. prezesa
97.   Galiński Fel., sekretarz
98.   Bensch E., zast. sekretarza
99.   Michalski Fr., skarbnik
100. Gogólski L., komendant
101. Szymkowski J., zast. komendanta
102. Grzegorowicz Cez., ławnik
103. Gruchała J., ławnik
104. Kresse Lud. ławnik

           1928
Bez zmian  [-]

           1929
105. Sobański E., prezes
106. Kruszewski St. zast. prezesa
107. [-]uleczka A., skarbnik
108. Galiński F., sekretarz
109. Bensch E., zast. skarbnika
110. Gogólski L., komendant
111. Szymkowski J., zast. komendanta
112. Gruchała J., ławnik
113. Jarocki A., ławnik
114. Szymkowiak J., strzelmistrz
115. Duszyński Z., porządkowy

SPIS  KRÓLI  KURKOWYCH  od 1919 do 1929
1.  1914 - 1919  Malczewski Tomasz
2.             1920  Duszyński Zygmunt  I  król kurk. polski
3.             1921  Czywczyński Stanisław
4.             1922  Mielcarewicz Stefan
5.             1923  Langiewicz Józef
6.             1924  Urbański Łukasz
7.             1925  Gogólski Leon
8.             1926  Duszyński Zygmunt
9.             1927  Duszyński Franciszek
10.           1928  Duszyński Zygmunt

ZARZĄD :
1. Spiralski Alfons, prezes rolnik.  
    Trwa wprowadzania danych (1-9)

KOMENDA :
10. Schacht Józef, komendant, kupiec
11. Maciejewski Stefan, zast. komendanta, mistrz obuwniczy

KRÓLOWIE KURKOWY :
12. Korytowski Stanisłąw, król zielonoświąteczny, em. dentysta.
13. Kaminiarz Piotr, król żniwny i strzelmistrz, siodlarz
14. Czajkowski Józef, król urocz. pośw. sztandaru właśc. kamien.

CZŁONKOWIE :
Trwa wprowadzanie danych (15-34) 

CZŁONKOWIE :
Trwa wprowadzanie danych (1-30)

CZŁONKOWIE :
Trwa wprowadzanie danych (1-30)

CZŁONKOWIE :
Trwa wprowadzanie danych (1-169)

ZARZĄD :
Trwa wprowadzanie danych (170-181)

KRÓLOWIE KURKOWI :
Trwa wprowadzanie danych (182-190)

CZŁONKOWIE :
Trwa wprowadzanie danych (1-46)

CZŁONKOWIE:
Trwa wprowadzanie danych (1-49)

ZARZĄD :
Trwa wprowadzanie danych (1-8)

CZŁONKOWIE :
Trwa wprowadzanie danych (9-37)

ZARZĄD :
Trwa wprowadzanie danych (1-8)

Członkowie Zarządu piastują urzędy bez przerwy od chwili spolszczenia Bractwa w roku 1920

Tegoroczny król kurkowy : Grupiński Czesław, kupiec
I. rycerz  Wąsikiewicz Stanisław, sekretarz miejski
ii. rycerz  Mańkowski Leon, mistrz siodlarski

CZŁONKOWIE :
Trwa wprowadzanie danych (1-71)

CZŁONKOWIE :
Trwa wprowadzanie danych (1-47)

ZARZĄD :
Trwa wprowadzanie danych (1-5)

 CZŁONKOWIE :
Trwa wprowadzanie danych (6-50)

CZŁONKOWIE :
Trwa wprowadzanie danych (1-32)

CZŁONKOWIE :
Trwa wprowadzanie danych (1-37)

ZŁONKOWIE :
Trwa wprowadzanie danych (1-41)

ZARZĄD :
Trwa wprowadzanie danych (1-4)

KOMENDA :
Trwa wprowadzanie danych (5-13)

KRÓL KURKOWY :
14. Pawlak IGNACY, kupiec

CZŁONKOWIE CHONOROWI :
Trwa wprowadzanie danych (15-25)

CZŁONKOWIE CZYNNI :
Trwa wprowadzanie danych (26-103)

CZŁONKOWIE :
Trwa wprowadzanie danych (1-24)

ZARZAD BRACTWA :
Trwa wprowadzanie danych (1-36)

ZARZĄD :
Trwa wprowadzanie danych (1-5)

KOMENDA :
Trwa wprowadzanie danych (6-9)

CZŁONKOWIE :
Trwa wprowadzanie danych (10-64)

CZŁONKOWIE :
Trwa wprowadzanie danych (1-74)

ZARZĄD :
Trwa wprowadzanie danych (1-9)

Członkowie :
Trwa wprowadzanie danych (10-23)

ZARZĄD :
Trwa wprowadzanie danych (1-14)

CZŁONKOWIE:
Trwa wprowadzanie danych  (15-115)

CZŁONKOWIE :
Trwa wprowadzanie danych (1-113)

ZARZĄD :
Trwa wprowadzanie danych  (114-124)

CZŁONKOWIE :
Trwa wprowadzanie danych (1-40)

ZARZĄD :
Trwa wprowadzanie danych (1-12)

CZŁONKOWIE :
Trwa wprowadzanie danych (13-43)

CZŁONKOWIE :
Trwa wprowadzanie danych (1-74)

CZŁONKOWIE :
Trwa wprowadzanie danych (1-46)

CZŁONKOWIE :
Trwa wprowadzanie danych (1-49)

SPIS KRÓLÓW OD ZAŁOŻENIA :
   Rok 1923/24  brat  Maksymilian Litewski
     -    1924/25    -    Wojciech Witosławski
     -    1925/26    -    Bronisław Mazanowski
     -    1926/27    -    Leon Kostuch
     -    1927/28    -    Emil Lniski
     -    1928/29    -    Emil Lniski

CZŁONKOWIE :
Trwa wprowadzanie danych (1-56)

CZŁONKOWIE :
Trwa wprowadzanie danych (1-83

CZŁONKOWIE :
Trwa wprowadzanie danych (1-44)

CZŁONKOWIE :
Trwa wprowadzanie danych (1-105)

KRÓLAMI KURKOWYMI I RYCERZAMI BYLI :
Trwa wprowadzanie danych : (1-27)

ZARZĄD :
Trwa wprowadzanie danych (1-6)

KOMENDANT :
7. Lulkiewicz Wojciech, handlarz

KRÓLOWIE KURKOWI
8. Chudy I Józef, mistrz krawiecki
8. Leczykowicz Piotr, mistrz kołodzejski

RYCERZE :
10. Szelęgowski Ignacy, rolnik
11. Tyczyński Stanisław, rolnik

Członkowie :
Trwa wprowadzenia danych (12-82)

CZŁONKOWIE :
Trwa wprowadzanie danych (1-69)
         Król Kurkowy : Mader Wilhelm
         Pierwszy Rycerz : Ziebiel Paweł
         Drugi Rycerz : Kaczmarek Feliks

CZŁONKOWIE :
Trwa wprowadzanie danych (1-30)

CZŁONKOWIE :
Trwa wprowadzanie danych (1-49)

ZARZĄD :
Trwa wprowadzanie danych (1-9)

KRÓL :
Trwa wprowadzanie danych (10-13)

Członek Honorowy
14. Kuchler Kazimierz, burmistrz

CHORĄŻOWIE :
Trwa wprowadzanie danych (15-17)

CZŁONKOWIE :
Trwa wprowadzanie danych (18-44)

ZARZĄD :
Trwa wprowadzanie danych (1-12)

CZŁONKOWIE CHONOROWI :
Trwa wprowadzanie danych (13-15)

CZŁONKOWIE CZYNNI :
Trwa wprowadzanie danych (16-98)

CZŁONKOWIE NIECZYNNI :
Trwa wprowadzanie danych (99-115)

CZŁONKOWIE :
Trwaa wprowadzanie danych (1-20)

CZŁONKOWIE RADY ZAWIADOWCZEJ :
Trwa wprowadzanie danych (1-18)

CZŁONKOWIE :
Trwa wprowadzanie danych (19-190)  

Bractwa Kurkowe na Ziemiach Polskich
http://bractwaslaskie.republika.pl/historia2.html
Bractwa kurkowe w Rzeczypospolitej Polskiej
http://pl.wikipedia.org/wiki/Bractwa_kurkowe_w_Rzeczypospolitej_Polskiej

Strona  jest  w  rozbudowie